Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος μιλά στο click@Life για τον φαύλο κύκλο της βίας και του φόβου, για το ρατσισμό και τη θέση των καλλιτεχνών σε μια εκρηκτική πραγματικότητα.

Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος αποτυπώνει το πορτρέτο μιας ξενοφοβικής κοινωνίας, μέσα από τις τελευταίες του δουλειές. Μετά το ψυχολογικό θρίλερ «Τα ορφανά» του Ντένις Κέλι , ανεβάζει και πάλι τον μονόλογο του αυστριακού συγγραφέα Ρόμπερτ Σνάιντερ, «Βρωμιά», τον οποίο μας είχε συστήσει πριν δεκατέσσερα χρόνια. Ο ανερχόμενος ηθοποιός Γιάννος Περλέγκας ανέλαβε να ενσαρκώσει τον μετανάστη Σαντ, το λυπημένο και φοβισμένο πρόσωπο του οποίου το συναντάμε πλέον στις περισσότερες ευρωπαϊκές μητροπόλεις. Τραγικά επίκαιρο, το έργο του Σνάιντερ παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών για λίγες παραστάσεις, από τις 9-11 Ιουνίου και 15-16 Ιουνίου.

Είχατε παρουσιάσει τον συγκεκριμένο μονόλογο πριν δεκατέσσερα χρόνια. Τι μεσολάβησε από τότε;

Αυτό που άλλαξε είναι το τοπίο στην Ελλάδα. Όταν το είχα ανεβάσει για πρώτη φορά δεν υπήρχαν προβλήματα βίας απέναντι στους μετανάστες, όπως αυτά που ζήσαμε το πρόσφατο διάστημα με αφορμή την τραγική δολοφονία του 44χρονου πατέρα στο κέντρο. Συμβαίνουν και άλλα τέτοια κρούσματα, όμως αυτό ήταν περισσότερο έντονο. Είχα κάνει την πρόταση για τη «Βρωμιά» στον Γιώργο Λούκο και το φεστιβάλ Αθηνών εδώ και πολλούς μήνες. Το έργο, δεκαοχτώ χρόνια μετά τη συγγραφή του και δεκατέσσερα από το ανέβασμά του στην Ελλάδα, είναι πιο επίκαιρο παρά ποτέ στην Αθήνα που δείχνει το καινούργιο ξενοφοβικό της πρόσωπο. Η «Βρωμιά» του Ρόμπερτ Σνάιντερ είχε παρουσιαστεί στη Γερμανία τη δεκαετία του ’90, όταν κορυφώνονταν οι ρατσιστικές επιθέσεις ενάντια στους μετανάστες.

Σκηνοθετικά βλέπετε τώρα το ίδιο έργο με διαφορετική οπτική;

Επειδή τα πράγματα έχουν πάρει διαφορετική τροπή στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Αθήνα, είναι φυσικό να αντιμετωπίζω σκηνοθετικά το έργο με άλλο μάτι. Επίσης παίζει σημαντικό ρόλο και ο ηθοποιός. Το ποιον άνθρωπο έχω απέναντί μου με εμπνέει στη δουλειά μου. Πριν δεκατέσσερα χρόνια ήταν ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, ενώ τώρα είναι ο Γιάννος Περλέγκας, ο οποίος μάλιστα έχει την ίδια ηλικία με τον ήρωα του έργου, είναι τριάντα ετών. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει και ο σκηνικός χώρος. Παλαιότερα δεν είχε φτιαχτεί ακόμη η αποθήκη που στέγασε το θέατρο του Νέου Κόσμου και είχα παρουσιάσει το έργο με φόντο κάποια χαλάσματα. Για τη νέα παράσταση ζήτησα από το φεστιβάλ Αθηνών να μου παραχωρήσει μια εγκαταλελειμμένη αποθήκη στο κτιριακό συγκρότημα της Πειραιώς που ταίριαζε πολύ ως φυσικό σκηνικό.

Μπορείτε να μας συστήσετε τον ήρωα του έργου, τον Σαντ;

Ο Σαντ είναι άραβας από το Ιράκ, είναι τριάντα ετών και ζει χωρίς χαρτιά στην Ευρώπη, τον τόπο των ονείρων του. Ήταν φοιτητής και λιποτάκτησε γιατί δεν ήθελε να πολεμήσει στον πόλεμο του Κόλπου. Ήρθε στη Βιέννη από την αγάπη του για τη γερμανική γλώσσα και τη λογοτεχνία και πουλάει τριαντάφυλλα για να ζήσει. Είναι κλεισμένος και φοβισμένος στο δωμάτιό του, εξαιτίας των επιθέσεων εναντίον των μεταναστών. Μας μιλάει εκ βαθέων για την πληγωμένη του αξιοπρέπεια και τη μοναξιά του, λοιδορεί και νοσταλγεί. Ξεδιπλώνει το ταξίδι του στην κοινωνία της αφθονίας, αναφέρεται στη δυτική κουλτούρα που αρνείται τη δική του. Είναι ο άλλος, ο ξένος, ο αποκλεισμένος που φταίει για όλα τα δεινά της δικής μας ζωής. Και είναι ο γείτονάς μας στο Βερολίνο, στη Βιέννη, στα περίχωρα του Παρισιού, στον Άγιο Παντελεήμονα.

Αναφερθήκατε στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα. Εκεί και στις υπόλοιπες υποβαθμισμένες περιοχές του αθηναϊκού κέντρου, οι άνθρωποι ζουν μέσα στο φόβο. Η βία γεννιέται από το φόβο;

Ο φόβος φέρνει τη βία και η βία φέρνει το φόβο. Και τα δύο συμβαίνουν. Και όταν κυριαρχεί ο φόβος καλλιεργείται το μίσος προς τον ξένο, τον μετανάστη. Συν το γεγονός ότι υπάρχει μια πραγματικότητα που δεν πρέπει να αγνοούμε: ότι δηλαδή μαζί με τους μετανάστες που έρχονται για να βρουν ένα κομμάτι ψωμί για να ζήσουν, καταφτάνουν και κακοποιά στοιχεία. Εξ ου και σημειώνονται ορισμένα βίαια περιστατικά. Αυτό δημιουργεί ένα κλίμα που αν το καλλιεργήσει κανείς επιτήδεια μπορεί να στραφεί γενικά εναντίον των μεταναστών.

Πολλοί συνάδελφοί σας που έχουν θεατρικές σκηνές στο κέντρο έχουν αρχίσει να διαμαρτύρονται για το ζήτημα της εγκληματικότητας. Ακόμα και στο Εθνικό Θέατρο, στην Αγίου Κωνσταντίνου, το πρόβλημα παρουσιάζεται ιδιαίτερα οξυμμένο. Εσείς πώς το σχολιάζετε;

Η δουλειά των καλλιτεχνών είναι να σκέφτονται ως ενεργοί πολίτες. Οφείλουμε μέσα από τα έργα μας να μιλάμε για την κοινωνία που ζούμε και πρέπει να είναι ανθρωπιστική η στάση μας. Οι καλλιτέχνες δεν είναι για να δίνουν λύσεις αλλά για να θέτουν ερωτήματα. Από εκεί και πέρα είναι δουλειά ενός δημοκρατικού κράτους με ευαισθησίες να αντιμετωπίσει και να επιλύσει τα προβλήματα της γκετοποίησης, με έναν ανθρωπιστικό τρόπο. Δεν είναι δουλειά μου να αυτοαμυνθώ. Και σε αυτό το σημείο συμφωνώ με όσα είπε ο Στέλιος Μάινας, όταν τον χτύπησαν για να τον κλέψουν. Και εμένα με έχουν κλέψει, όπως και πολλούς φίλους μου. Δεν εξωραϊζω καθόλου τα πράγματα αλλά το ζήτημα είναι να μην λειτουργούμε ισοπεδωτικά. Το δηλητήριο στην ψυχή των ανθρώπων το σταλάζουν αυτοί που θέλουν να έχουν διάφορα οφέλη, με πρώτο και κύριο την συγκέντρωση ψήφων.

Έχετε την τάση να επιλέγετε έργα με κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό. Πιστεύετε ότι έχει έρθει πλέον η ώρα της δυναμικής επιστροφής του πολιτικού θεάτρου, με την ευρύτερη έννοια;

Όσο χειροτερεύουν τα πράγματα τόσο η τέχνη καθίσταται περισσότερο αναγκαία. Βεβαίως εγώ είχα πάντα έναν τέτοιο προσανατολισμό. Πιστεύω ότι το καλό θέατρο είναι το πολιτικό θέατρο. Όχι αυτό που είναι διδακτικό, αλλά αυτό που θέτει ερωτήματα στο κοινό. Ο θεατής πρέπει να επεξεργαστεί μόνος του τα ερωτήματα δεν πρέπει να του δίνεις μασημένη τροφή. Αυτού του είδους το πολιτικό θέατρο έχει επιβιώσει ανά τους αιώνες και έχει φτάσει μέχρι τις μέρες μας. Δεν είναι πολιτικό έργο οι «Τρωάδες» του Ευριπίδη, που είχα ανεβάσει πριν δύο χρόνια;

Ανήκετε στους επιχορηγούμενους θιάσους και μαζί με άλλους συναδέλφους σας είχατε διαμαρτυρηθεί έντονα στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού για τις καθυστερήσεις στα λεφτά των επιχορηγήσεων.

Δεν διαμαρτυρηθήκαμε μόνο για αυτό. Η κύρια διαμαρτυρία μας προς το υπουργείο ήταν ότι πρέπει να υποστηρίζει το θέατρο που είχε αγνοηθεί τους τελευταίους μήνες. Για αυτό το λόγο πιέσαμε τον υπουργό να ασχοληθεί. Θέλω επίσης να ξεκαθαρίσω και κάτι άλλο: όταν λέμε ότι ανήκω στα επιχορηγούμενα θέατρα, δεν θεωρώ ότι είμαι σταθερός, ούτε και επιδιώκω κάτι τέτοιο. Το θέατρο του Νέου Κόσμου και εγώ προσωπικά είμαστε σταθερά κρινόμενοι. Δεν θεωρώ δεδομένο ότι πρέπει να παίρνω επιχορήγηση. Το θέατρο είναι μια ζωντανή ιστορία και όσο αφορά ένα κομμάτι της κοινωνίας, τότε πρέπει να υφίσταται. Δεν είναι διατηρητέο είδος το θέατρο.

Αληθεύει ότι θα ανοίξετε μια νέα σκηνή στη Θεσσαλονίκη;

Ναι. Με τη Θεσσαλονίκη έχω στενούς δεσμούς και πάντα ήθελα να βρισκόταν ένας χώρος που να έχει το χαρακτήρα του θεάτρου του Νέου Κόσμου και να είναι κατάλληλος σε όσα θέλουμε να κάνουμε. Οι δύο σκηνές στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη θα λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Παραστάσεις που γίνονται εδώ θα ταξιδεύουν στη Θεσσαλονίκη και αντίστροφα. Άλλωστε πάντα πίστευα σε ένα θέατρο ανοιχτό και το θέατρο του Νέου Κόσμου δεν είναι μόνο αθηναϊκό στέκι: κάθε χρόνο φεύγουμε για περιοδείες και κάνουμε και άλλες, παράλληλες δράσεις, όπως τις δωρεάν παραστάσεις για παιδιά σε νοσοκομεία και ιδρύματα.

Πληροφορίες: «Βρωμιά» του Ρόμπερτ Σνάιντερ, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Αθηνών, Πειραιώς 260 (Αποθήκη Η’), 9-11 Ιουνίου και 15-16 Ιουνίου. Ώρα έναρξης: 21:00. Εισιτήρια: 20 ευρώ, φοιτητικό 10 ευρώ.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ