Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης υποστηρίζει στο click@Life ότι συνήθως τα κλασικά έργα αντιμετωπίζονται με σοβαροφανή διάθεση.

Μην περιμένετε μια «κλασικότροπη» σαιξπηρική παράσταση. Ο «Οθέλλος» του Γιώργου Κιμούλη και του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, επιφυλάσσει εκπλήξεις. Οι δύο γνωστοί ηθοποιοί υπογράφουν μαζί τη σκηνοθεσία και τη διασκευή του έργου, προσπαθώντας να αποτινάξουν τη «σοβαροφάνεια» που συχνά συνοδεύει τα κλασικά κείμενα.

Οι ρόλοι τους, για όσους θυμούνται την πρόσφατη θεατρική επιτυχία τους με το «Σλουθ», έχουν αντιστραφεί, όμως έχουμε και πάλι ένα παιχνίδι εξουσίας ανάμεσα σε δύο άντρες (Οθέλλος ο Κιμούλης, Ιάγος ο Μαρκουλάκης), με αιχμή το ερωτικό αντικείμενο του πόθου. Η Σμαράγδα Καρύδη, στο ρόλο της Δυσδαιμόνας συμπληρώνει το πρωταγωνιστικό τρίγωνο. Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης εξηγεί στο click@Life το σκεπτικό της μοντέρνας ανάγνωσης του έργου, σχολιάζοντας τη συνεργασία του με τον Γιώργο Κιμούλη, αλλά και την επικαιρότητα. Η παράσταση παρουσιάζεται σήμερα, στις 15/7 στο Κηποθέατρο Παπάγου, στο πλαίσιο της καλοκαιρινής της περιοδείας.

Προχωρήσατε σε μια μάλλον τολμηρή ανάγνωση του έργου. Ποιο ήταν το σκεπτικό της;

Δεν αισθάνομαι ότι πρόκειται για μια τολμηρή ή περίεργη προσέγγιση. Νομίζω ότι είναι μια πολύ ευκρινής ανάγνωση του έργου. Και δεν τη θεωρώ τολμηρή για τον πολύ απλό λόγο, ότι πλέον σε όλο το ευρωπαϊκό θέατρο, ο Σαίξπηρ παίζεται ερχόμενος στη σημερινή εποχή.

Αυτό είναι αλήθεια. Όπως και ότι βλέπουμε πλέον και πολλά έργα του Σαίξπηρ σε μεταμοντέρνες παραστάσεις.

Στη δική μας περίπτωση, η παράσταση δεν είναι μεταμοντέρνα. Μεταμοντέρνα παράσταση είναι αυτή που έχει την τάση να αποδομήσει το κείμενο προκειμένου να μιλήσει η σκηνοθεσία για άλλα πράγματα. Εμείς προσπαθούμε να διηγηθούμε την ιστορία του συγγραφέα- όχι κάποια δική μας- με σύγχρονο τρόπο. Δηλαδή με ένα τρόπο που να μπορεί να λειτουργεί άμεσα στον σημερινό θεατή, όπως μπορούμε αντίστοιχα να φανταστούμε ότι λειτουργούσε το δράμα του Οθέλλο στην εποχή του Σαίξπηρ. Επιχειρήσαμε να αφαιρέσουμε από τη σκηνοθεσία όλα εκείνα τα στοιχεία που θυμίζουν στους θεατές ότι μιλάμε για ένα κλασικό έργο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι παραστάσεις του Σαίξπηρ στη χώρα μας, όταν δεν είναι με κοστούμια εποχής, επιλέγονται τα λεγόμενα «άχρονα» κοστούμια που μπορούν να ανήκουν παντού και πουθενά. Και συνήθως ο λόγος διατηρεί πολλά καλολογικά στοιχεία. Αποφύγαμε συνειδητά τα καλολογικά στοιχεία και μεταφράσαμε το έργο πολύ καθαρά. Όταν ο Σαίξπηρ χρησιμοποιεί τη λέξη «whore» στο κείμενο η τάση σε μια ελληνική μετάφραση είναι να πεις τη λέξη «ιερόδουλη» ή «πόρνη», δηλαδή να το στρογγυλέψεις λίγο, θεωρώντας ότι παίζεις με ένα κείμενο κλασικό και άρα δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη λέξη «πουτάνα». Η λέξη όμως που χρησιμοποιείται είναι η λέξη «πουτάνα». Εμείς προσπαθούμε να μιλήσουμε σύγχρονα, θεωρώντας ότι ο σημερινός θεατής πρέπει να προσλάβει την ιστορία του Οθέλλου χωρίς διαμεσολάβηση.

Στην παράσταση εσείς και ο Γιώργος Κιμούλης είχατε μια ξεχωριστή επικοινωνία με το κοινό και πολλές φορές παίζατε μαζί του, τονίζοντας χιουμοριστικά ορισμένα σημεία. Πώς προέκυψε αυτό;

Το παιχνίδι με το κοινό καταρχάς υπάρχει μέσα στον ίδιο τον Σαίξπηρ, όπως και τα αστεία, τα σημεία δηλαδή στα οποία γελούν οι θεατές στην παράσταση. Επειδή με τον Γιώργο Κιμούλη μας αρέσει να κάνουμε μια φιλολογική μελέτη πριν ακουμπήσουμε ένα έργο, δεν περιοριστήκαμε μόνο στις ελληνικές πηγές, αλλά ανατρέξαμε σε ευρωπαϊκές και σε αγγλοσαξονικές παραστάσεις. Τα βιβλία που έχουν γραφεί από αγγλοσάξονες φιλολόγους για το θέμα μπορούν να γεμίσουν άνετα μια βιβλιοθήκη. Εκεί λοιπόν αναφέρονται πολύ συγκεκριμένα τα σημεία που λειτουργούν ως αστεία στον λόγο του Ιάγου ή του Οθέλλο. Πάλι εδώ έχουμε μια περίεργη, λίγο πιο σοβαροφανή αντίληψη στην Ελλάδα του τι σημαίνει κλασικό έργο. Θεωρούμε ότι το κλασικό έργο αυτομάτως δεν μπορεί να έχει χιούμορ. Όμως δεν ισχύει αυτό. Όπως γνωρίζετε, στο παρελθόν έχω παίξει και τον Άμλετ και είχα διαπιστώσει και σε αυτόν το ρόλο πολλά σημεία με κωμικά στοιχεία. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να μην ντραπείς να το παραδεχτείς. Ακόμα και ο Οιδίποδας έχει χιούμορ, γιατί κάθε μεγάλο κείμενο συγκεντρώνει όλες τις αλήθειες της ανθρώπινης κατάστασης, οπότε δεν μπορεί να απουσιάζει το γέλιο. Όταν βλέπει κανείς έναν δολοπλόκο σαν τον Ιάγο να προσπαθεί να καταστρέψει και να οδηγήσει στα δίχτυα του τον Οθέλλο, αυτό από τη μια πλευρά είναι τραγικό και φρικτό. Από την άλλη πλευρά, παρακολουθώντας το τι κάνει ο ήρωας και πώς τα υπόλοιπα πρόσωπα εκλαμβάνουν τις πράξεις του, είναι και αστείο. Με λίγα λόγια, δεν έχουμε κάνει κάποια προσπάθεια να ελαφρύνουμε κάτι ή να προσπαθήσουμε να το «πλασάρουμε» διαφορετικά στο κοινό. Αντίθετα, προσπαθούμε να είμαστε πιστοί στο πνεύμα του κειμένου.

Τη σκηνοθεσία της παράστασης, όπως και τη μετάφραση, την υπογράφετε από κοινού με τον Γιώργο Κιμούλη. Είχατε πλήρη ταύτιση απόψεων;

Είναι η δεύτερη φορά που το κάνουμε αυτό, εφόσον είχαμε σκηνοθετήσει και πρωταγωνιστήσει ταυτόχρονα στο «Σλουθ». Η δημιουργική επαφή μας ξεκίνησε περίπου πριν τρία χρόνια και λειτούργησε πολύ καλά. Είναι πολύ εύκολο για μένα να συνεργάζομαι με τον Γιώργο Κιμούλη, όπως και για εκείνον, γιατί έχουμε μια κοινή αντιμετώπιση του θεατρικού κειμένου. Συζητώντας με ένα συνομιλητή τον οποίο σέβεσαι και με τον οποίο θέλεις να φτάσεις σε ένα τελικό αποτέλεσμα, το επιχείρημα που θα σου προβάλει θα σε ωθήσει να ισχυροποιήσεις το επιχείρημά σου για να δείξεις τη δική σου αλήθεια ή θα πρέπει να σε κάνει να υποχωρήσεις στις απόψεις του άλλου. Με τον Γιώργο Κιμούλη η συνεργασία μας προσφέρει τη δυνατότητα να γίνουμε πληρέστεροι. Καθρεφτίζω πράγματα που σκέφτομαι πάνω στον Γιώργο και το αποτέλεσμα που μου έρχεται πίσω είναι πολύ καλύτερο. Θέλω να πιστεύω ότι το ίδιο συμβαίνει και από τη δική του πλευρά. Βεβαίως και υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις αλλά δεν είναι κεντρικά διαφορετικές: αν φανταζόμασταν τις παραστάσεις με αντίθετο τρόπο, πράγματι θα υπήρχε μια δυσκολία επικοινωνίας. Αλλά ο λόγος που αποφασίσαμε να κάνουμε αυτό το βήμα μαζί είναι ακριβώς επειδή αισθανόμαστε ότι είμαστε πολύ κοντά στη μεγάλη εικόνα της παράστασης.

Υπάρχει κάποιος κοινός πυρήνας ανάμεσα στο «Σλουθ» και τον «Οθέλλο» που κεντρίζει τη δημιουργικότητά σας;

Σωστά το επισημαίνετε. Υπάρχει μια κρυμμένη κόκκινη κλωστή που συνδέει κατά κάποιο τρόπο την μια με την άλλη παράσταση, παρ’ ότι πρόκειται για τελείως διαφορετικά έργα, διαφορετικού μεγέθους. Έχουμε να κάνουμε πάλι με την αντιπαράθεση δύο αντρών, σε σχέση με το ερωτικό αντικείμενο, την προδοσία και την εξουσία, τώρα όμως οι ρόλοι είναι αναποδογυρισμένοι.

Ως καλλιτέχνης και πολίτης πώς εισπράττετε την κρίση;

Είμαι με τους «αμήχανους», όχι με τους «αγανακτισμένους». Και το λέω αυτό, όχι γιατί εναντιώνομαι στους «αγανακτισμένους», άλλωστε πρόκειται για ένα κίνημα που περιέχει τα πάντα, διαφορετικές απόψεις, ηλικίες και θέσεις:άλλα έλεγε το ένα μέρος της πλατείας, άλλα έλεγε το άλλο. Ωστόσο, εκφραζόταν μια πρωτογενής έντονη δυσαρέσκεια για τα πράγματα όπως είναι σήμερα, και υπό αυτή την έννοια μπορώ να κατανοήσω τους «αγανακτισμένους». Όμως είμαι με τους «αμήχανους», ίσως επειδή ανήκω σε μια κατηγορία ανθρώπων που από τη φύση της θέσης τους παλεύουν να συνθέσουν και όχι μόνο να αποσυνθέσουν. Η δυσκολία δεν είναι να πει κανείς ποια είναι τα κακώς κείμενα, νομίζω ότι ένας μεγάλος αριθμός πολιτών τα γνωρίζει. Το θέμα είναι να καταφέρουμε να συνεννοηθούμε όλοι μεταξύ μας.

Είναι αυτό εφικτό;

Προσωπικά το θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο. Υπάρχει μια αίσθηση διχασμού που ελπίζω να μην οδηγήσει σε περαιτέρω πόλωση. Το δύσκολο είναι πάντα αφού αντιδράσεις, αφού γκρεμίσεις, να είσαι έτοιμος να φτιάξεις κάτι καινούργιο. Κι αυτό είναι κάτι που οι καλλιτέχνες το γνωρίζουμε καλά. Αναγνωρίζω λοιπόν την αμηχανία μου, βρίσκομαι στη θέση των περισσότερων και δεν μπορώ να δω καθαρά τον δρόμο ή την επόμενη μέρα. Από την άλλη μεριά, πιστεύω και πάρα πολύ στη φράση που λέει ότι οι άνθρωποι και οι κοινωνίες πράττουν συνετά όταν έχουν εξαντλήσει όλες τις άλλες πιθανότητες. Και νομίζω ότι αυτή τη στιγμή, ως άτομα και ως κοινωνία τις έχουμε εξαντλήσει.

Η τελευταία φράση σας ακούγεται ιδιαίτερα αισιόδοξη για το μέλλον.

Πιστεύω ότι τα έθνη δεν αυτοκτονούν. Δεν με τρομάζει επίσης τόσο πολύ το οικονομικό πεδίο-κι αυτό δεν συμβαίνει επειδή τυχαίνει να εργάζομαι και είμαι εντός παραγωγής. Δεν με τρομάζει, επειδή γνωρίζω τι έχει περάσει αυτή η χώρα και οι μεγαλύτεροι θυμούνται πολύ δυσκολότερες εποχές. Με τρομάζει όμως το ηθικό πρόβλημα, το ιδεολογικό και πολιτισμικό έλλειμμα, η απουσία κατεύθυνσης, το έλλειμμα πολιτικού προσωπικού.

Τα σχέδιά σας για τη νέα χρονιά; Θα συνεργαστείτε και πάλι με τον Γιώργο Κιμούλη;

Προς το παρόν είναι άγνωστα, βρισκόμαστε σε συζητήσεις και πάλι με τον Γιώργο Κιμούλη. Είναι πιθανότατο το ενδεχόμενο μιας νέας συνεργασίας μας. Όπως λένε και στο ποδόσφαιρο, όταν μια ομάδα δουλεύει δεν τη χαλάς! Άλλωστε μας προξενεί μεγάλη ευχαρίστηση το να δουλεύουμε μαζί. Κατά πάσα πιθανότητα θα ξεκινήσουμε με το «Σλουθ» για λίγες παραστάσεις και μετά θα στραφούμε σε κάτι νέο.

Πληροφορίες: Παράσταση «Oθέλλο»: 15/7 στο Κηποθέατρο Παπάγου, στο πλαίσιο της καλοκαιρινής της περιοδείας. Ώρα έναρξης: 21:00. Τιμές εισιτηρίων: 23 ευρώ, παιδικό-φοιτητικό: 17 ευρώ.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ