Η σκηνοθέτις Ρούλα Πατεράκη, με αφορμή την πρεμιέρα της παράστασης «Ο κόκκινος βράχος» στο Εθνικό Θέατρο (14 Οκτωβρίου), εξηγεί στο click@Life ποια χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος παραμένουν αναλλοίωτα από την εποχή του Ξενόπουλου μέχρι σήμερα.

Η Ρούλα Πατεράκη αντιμετωπίζει με σεβασμό αλλά και μοντέρνα αισθητική το κλασικό ρομάντζο του Γρηγόριου Ξενόπουλου «Ο κόκκινος βράχος» που ανεβαίνει από τις 14 Οκτωβρίου στο Εθνικό Θέατρο. Πίσω από τις λυρικές περιγραφές της ζακυνθινής υπαίθρου και το δράμα της Φωτεινής Σάντρη, η οποία αποχωρίζεται βίαια την παιδική της αθωότητα για χάρη του ερωτικού πάθους, διαγράφονται εκείνες οι μοιραίες ρωγμές που μας βασανίζουν ακόμη και σήμερα.

Η παράσταση αντλεί το υλικό της από τρεις πηγές: από το μυθιστόρημα «Κόκκινος βράχος», από τη θεατρική διασκευή του που έγραψε αργότερα ο Ξενόπουλος, τη «Φωτεινή Σάντρη» αλλά και την αυτοβιογραφία του συγγραφέα με τίτλο «Η ζωή μου σαν μυθιστόρημα». Αναμένεται να είναι μια ιδιαίτερα δημιουργική χρονιά για τη Ρούλα Πατεράκη, η οποία εκτός από τον «Κόκκινο βράχο» ετοιμάζεται να ανεβάσει και το σημαντικό έργο του Ίψεν «Το ξύπνημα των νεκρών» στο «Από Μηχανής Θέατρο» σε λίγους μήνες.

Υπό τις σκηνοθετικές της οδηγίες θα παρουσιαστεί και το ποίημα του Γιώργου Βέλτσου «Ρημάζει» στις 20 Οκτωβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής,στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Megaron Plus, με εικαστικές παρεμβάσεις του Χρόνη Μπότσογλου και μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη (20/10, ώρα έναρξης:19:00).

Η ανάγνωσή σας στο έργο του Ξενόπουλου δεν περιορίζεται στο θεατρικό του «Φωτεινή Σάντρη» αλλά επεκτείνεται στο αρχικό μυθιστόρημα, τον «Κόκκινο βράχο» και στην αυτοβιογραφία του συγγραφέα. Τι αναζητάτε μέσα από αυτή την πολλαπλή ανάγνωση και τι σκηνοθετικές επιλογές σας προσφέρει;

Η «Φωτεινή Σάντρη», γράφτηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και κατά τη γνώμη μου η ιστορία του έργου δεν ξέφευγε από έναν λυρικό ρομαντισμό που για την εποχή μας δεν θα ήταν δόκιμος ή χρήσιμος. Ό, τι έμενε από τον Ξενόπουλο δεν ήταν τόσο πολύ ο μύθος του , όσο το ιδιαίτερο είδος της γλώσσας του που τον κάνει σημαντικό λογοτέχνη. Του θεατρικού κειμένου είχε προηγηθεί το μυθιστόρημα «Κόκκινος βράχος», ένα πλατύτερο αφήγημα, με περισσότερες αποχρώσεις και διακυμάνσεις-τουλάχιστον για τα δικά μου γούστα. Ήταν πιο κατάλληλο να χρησιμοποιηθεί σχεδόν εξολοκλήρου για τη μεταγραφή αυτής της ιστορίας της «Φωτεινής Σάντρη». Μετά την πρόταση του Γιάννη Χουβαρδά να ανεβάσουμε τη «Φωτεινή Σάντρη», του είπα ότι αν θέλει να το κάνω θα πρέπει να μείνω λίγο ελεύθερη και να αναφερθώ στο έργο με έναν καθαρά δικό μου τρόπο, χωρίς φυσικά να παραβλέπεται ή να βλάπτεται ο συγγραφέας. Θα ήταν κάτι διαφορετικό, πιο μοντέρνο. Συμφωνήσαμε και ύστερα εγώ και ο Άκις Βλουτής, δηλαδή ο διευθυντής του «Από μηχανής θεάτρου», αποφασίσαμε να προχωρήσουμε στην σκηνική προσαρμογή. Οι κυριότερες πηγές που χρησιμοποιήσαμε για την παράσταση είναι η «Φωτεινή Σάντρη», «Ο κόκκινος βράχος» αλλά και η αυτοβιογραφία του Ξενόπουλου «Η ζωή μου ως μυθιστόρημα».

Τι ήταν αυτό που σας συγκίνησε στην αυτοβιογραφία του Ξενόπουλου και θελήσατε να την εντάξετε στον κορμό της παράστασής σας;

Το γεγονός ότι αποτελεί ένα μεγάλο χάρτη της εποχής. Είναι ένας καθρέπτης με όλα τα κοινωνικά και ιστορικά γεγονότα ενώ ζωντανεύει τα ιστορικά πρόσωπα και τον λογοτεχνικό χώρο, τον κόσμο των εφημερίδων και των περιοδικών. Με ενδιέφερε πάρα πολύ να ζωντανέψει η εποχή και το ύφος του συγγραφέα.

Υπάρχουν κάποιες αναλογίες ανάμεσα στην Ελλάδα του Ξενόπουλου και στη σημερινή πραγματικότητα;

Βεβαίως. Έχουμε το ίδιο σκηνικό τουλάχιστον όσον αφορά στην εξαχρείωση των πολιτικών. Νομίζω ότι βλέπουμε τις ίδιες νοοτροπίες, εγώ τουλάχιστον δεν διακρίνω δραματικές διαφορές. Απλώς τότε ήταν πιο αυθόρμητη αυτή η εξαχρείωση ενώ τώρα είναι πιο εξελιγμένη. Δεν παύει όμως να είναι η ίδια. Το απελπιστικό είναι ότι αν και ορισμένα πράγματα στη χώρα μας άλλαξαν σε άλλους τομείς, αυτό το κομμάτι δεν αλλάζει εύκολα.

Τι μπορεί να ανακαλύψει ο θεατής σε μια ρομαντική ιστορία παλαιάς κοπής;

Το ταξίδι της φυγής. Στη δική μου παράσταση όμως δεν έχουμε απλώς μια ρομαντική ιστορία παλαιάς κοπής. Πιστεύω ότι έχω διαφοροποιηθεί αρκετά. Δεν είναι αυτό που ενδεχομένως έχετε στο μυαλό σας , αν τυχόν έχετε διαβάσει το θεατρικό έργο ή το μυθιστόρημα. Με τις μίξεις όλων των διαφορετικών στοιχείων, παρότι ότι η γλώσσα και τα γεγονότα παραμένουν τα ίδια, ο τρόπος αντιμετώπισης καθίσταται ριζικά διαφορετικός. Και όταν αλλάζεις δραστικά τη μορφή φαίνεται ότι μπορεί να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό και το περιεχόμενο.

Πώς σχολιάζετε τη θέση που κατέχει το συγκεκριμένο έργο στη δραματουργία του Ξενόπουλου;

Η Φωτεινή Σάντρη θεωρείται η πιο κοσμαγάπητη ηρωίδα του Ξενόπουλου. Είναι διάχυτος ένας λυρισμός, μια δυνατή αγάπη, η Ζάκυνθος είναι στις ομορφιές της…Όλα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν ένα ελκυστικό μυθιστόρημα –εννοώ τον «Κόκκινο βράχο» αλλά και μια γοητευτική ηρωίδα.

Ετοιμάζετε να ανεβάσετε και το ποίημα του Γιώργου Βέλτσου «Ρημάζει». Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

Με τον Γιώργο Βέλτσο έχουμε συνεργαστεί πολλές φορές. Έχω ανεβάσει πρώτα από όλα τα «Κόμματα», ένα θεατρικό έργο που το είχε γράψει όταν η Θεσσαλονίκη ήταν πολιτιστική πρωτεύουσα της Ελλάδας. Το έργο του «Ρημάζει» είναι ποίημα και θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής. Νομίζω ότι αντικατοπτρίζει το βαθύτερο ψυχαναλυτικό αδιέξοδο που μπορεί να υπάρξει σε έναν βαθιά σκεπτόμενο άνθρωπο, είτε λέγεται Βέλτσος, είτε είναι κάποιος άλλος που έχει αυτές τις ιδιότητες. Ο Βέλτσος είναι βαθιά πνευματικός άνθρωπος και σημαντικός ποιητής.

Πρόκειται δηλαδή για μια θεατροποιημένη απόδοση ενός ποιήματος;

Δεν πρόκειται για «θεατροποίηση», αλλά για μια προσπάθεια βαθύτερης ανάγνωσης αυτού του ποιητικού τοπίου. Είναι μια βαθιά ανάγνωση. Δεν θέλει ούτε σκηνοθεσία ιδιαίτερη, ούτε μεταγραφές, γιατί όλα αυτά είναι άχρηστα όταν υπάρχει ένα πολύ σημαντικό υλικό.

Το περιεχόμενό του είναι ταιριαστό με το κλίμα απαισιοδοξίας που διαποτίζει την ελληνική κοινωνία;

Δεν είναι το ίδιο πράγμα. Δεν αναφέρεται σε κάποιο οικονομικό ή πολιτικό αδιέξοδο. Έχει σχέση με τον υπαρξιακό σεισμό που συμβαίνει σε σκεπτόμενους, πνευματικούς ανθρώπους, σε ιδιαίτερα άτομα.

Όταν είναι κάποιος ξεχωριστός γίνεται και πιο εύθραυστος;

Ναι, έτσι πιστεύω. Επάνω του αντανακλούνται τα συμβάντα, οι συνθήκες και τα φαινόμενα με άλλο τρόπο. Έχουν άλλη θερμοκρασία. Ανεβαίνει ο πυρετός στους ευαίσθητους ανθρώπους. Δεν μένει στο τριάντα έξι και έξι, πολλές φορές χτυπάει σαραντάρι.

Και οι καλλιτέχνες έχουν αυτή την ιδιαίτερη ποιότητα;

Πράγματι, οι μεγάλοι και σημαντικοί καλλιτέχνες την έχουν. Γιατί «καλλιτέχνες» ονομάζουμε σήμερα και όλους όσοι ασχολούνται με κάτι. Αυτοί όμως που πραγματικά έχουν αξία είναι μετρ στο είδος τους. Εκτός αν με τον όρο καλλιτέχνη εννοείτε ένα πολύ σημαντικό φαινόμενο, οπότε τότε εκ των πραγμάτων μιλάμε για ελάχιστους ανθρώπους.

Πληροφορίες: «Ο κόκκινος βράχος», στο Εθνικό Θέατρο, στη Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» (Αγίου Κωνσταντίνου 22-24) από τις 14 Οκτωβρίου. Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους θα ερμηνεύσουν οι : Θανάσης Ευθυμιάδης, Γιούλικα Σκαφιδά, Θέμις Μπαζάκα, Θέμης Πάνου, Κοσμάς Φοντούκης, Δημήτρης Μοθωναίος, Ιωάννα Παππά, Αμαλία Τσεκούρα, Αργύρης Πανταζάρας, Νίκος Πλάτανος. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 21:00. Σάββατο: 17:30 και 21:00. Κυριακή: 19:00. Τιμές εισιτηρίων: 16 ευρώ και 13 ευρώ (φοιτητικό). Κάθε Πέμπτη γενική είσοδος 13 ευρώ. Παρουσίαση του ποιήματος του Γιώργου Βέλτσου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Megaron Plus («Ποιο είναι αυτό που μιλάει και ρημάζει;») στις 20 Οκτωβρίου, ώρα: 19:00, είσοδος ελεύθερη με δελτία προτεραιότητας.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ