Ο σκηνοθέτης Βίκτωρ Αρδίττης ξεδιπλώνει τη μεταπολεμική Ελλάδα μέσα από τη «Νίκη» της Λούλας Αναγνωστάκη.

Πόσο κοντά, πόσο μακριά είναι τα χρόνια του ’50 και του ’60, όταν οι πληγές του Εμφυλίου ήταν ακόμη ανοιχτές; Πόσο κοντά, πόσο μακριά είναι τα χρόνια της μεταπολίτευσης; Πόσο κοντά, πόσο μακριά είναι τα βιώματα και οι εικόνες του κόσμου της μετανάστευσης, που δε χωράει στον τόπο του και ξενιτεύεται;

Σε μία βιομηχανική πόλη της Γερμανίας, μια ελληνική οικογένεια βασανίζεται από τα φαντάσματα του παρελθόντος. Του δικού της αλλά και του δικού μας, της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας.

Το έργο «Η Νίκη» της Λούλας Αναγνωστάκη ανεβαίνει στη Νέα Σκηνή Νίκος Κούρκουλος του Εθνικού Θεάτρου, από τις 21 Δεκεμβρίου.

Γραμμένο από την πένα μιας από τις σημαντικότερες σύγχρονες Ελληνίδες συγγραφείς, το έργο συνδιαλέγεται με τη μοναξιά και το αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου, υπό το σκηνοθετικό βλέμμα του Βίκτωρος Αρδίττη, που μίλησε μαζί μας.

Μιλήστε μας για το έργο και τη συγγραφέα του.

Η Λούλα Αναγνωστάκη δεν είναι απλώς μια σπουδαία συγγραφέας δίπλα μας, αλλά μια μεγάλη ευρωπαϊκή φωνή, ένα ευαίσθητο βαρόμετρο του σύγχρονου κόσμου. Είναι το τρίτο της έργο που έχω τη χαρά και την τιμή να σκηνοθετώ: μετά από το πρώτο ανέβασμα του «Ουρανού κατακόκκινου» στο Εθνικό το 1998 και του «Σ’εσάς που μ’ακούτε» στο Teatro Stabile του Τορίνου, το 2007. «Η Νίκη», έργο του 1977, ανοίγει κατά κάποιο τρόπο μια πολιτική τριλογία. Η πραγματικότητα που περιβάλλει κι απειλεί τα «δωμάτια» των προσώπων της γίνεται εδώ σπαρακτικά αναγνωρίσιμη. Είναι οι πληγές του εμφυλίου, η Ελλάδα της αστυφιλίας, η Γερμανία της μετανάστευσης.

Ποιες χορδές της ανθρώπινης ψυχής πάλλονται στο έργο;

«Η Νίκη» δεν είναι ρεαλιστικό δοκίμο ή διάλεξη για τους Έλληνες στη Γερμανία, αλλά ένα ποιητικό έργο που αναφέρεται σε παλιές ιστορίες και καταφέρνει να μιλήσει για βαθειές περιοχές στης ανθρώπινης ψυχής. Με πικρό χιούμορ, υπογραμμίζω. Μια μάνα και μια κόρη -Κλυταιμνήστρα και Ηλέκτρα;-, ένα «βασανισμένο» παιδί που θυσιάζεται ως αμνός του θεού, μια οικογένεια δίχως αγάπη ξεριζωμένη από τον τόπο της αλλά καθηλωμένη στη ξενιτιά, ο εμφύλιος σπαραγμός, η αποξένωση.

Πόσο επίκαιρη είναι η παράσταση και για ποιους λόγους;

Τα έργα των ποιητών δεν χρειάζονται φτηνή «επικαιροποίηση». Είναι νομίσματα που δεν χάνουν ποτέ την αξία τους. Ωστόσο, στη δική μας παράσταση της «Νίκης» διαβάζουμε άλλα πράγματα και χρησιμοποιούμε άλλους τρόπους από εκείνους του Θεάτρου Τέχνης της δεκαετία του ’70. Και πώς αλλιώς; Οι παλιές ελληνικές ιστορίες είναι αναγνωρίσιμες σήμερα στους δυστυχισμένους ξένους που είναι στοιβαγμένοι κι εγκλωβισμένοι στο κέντρο της Αθήνας. Ας σημειώσω και μια ακόμη «κρυφή» πλευρά της παράστασης: τη θεατρική σκυταλοδρομία ανάμεσα σε δυο σπουδαίες ηθοποιούς, τη Ρένη Πιττακή, που υπήρξε η «Βάσω» του πρώτου ανεβάσματος, και τη Μαρία Κεχαγιόγλου που παίζει τον ίδιο ρόλο σήμερα.

Το θέατρο έχει τραυματιστεί σοβαρά από την οικονομική κρίση;

Το τοπίο της θεατρικής ζωής αλλάζει ριζικά. Και, δυστυχώς, είναι από τις πρώτες «πολυτέλειες» που μια βαθειά απαίδευτη πολιτική τάξη σκέφτεται ότι πρέπει να περιορίσει. Προφανώς, η δημιουργικότητα θα βρει παρόλα αυτά τους τρόπους της και το κοινό θα ανταποκριθεί.

Ως λαός, θεωρείτε πως έχουμε μάθει από τα λάθη του παρελθόντος;

Αυτό δεν συμβαίνει ποτέ. Η Ευρώπη ξανά στον 21ο αιώνα κινδυνεύει να διαλυθεί. Αισθάνομαι ότι στο θέατρο, στη θεατρική συνεύρεση, μπορεί να καλλιεργηθεί η συλλογική συνείδηση και μνήμη. Και μάλιστα με έναν τρόπο έμμεσο, ήπιο και διόλου διδακτικό.

Τι είναι αυτό που έχουμε να μάθουμε τώρα, μέσα από τη σύγχρονη τραγική κατάσταση της χώρας μας;

Νομίζω, πως όλο και περισσότεροι νιώθουμε την ανάγκη καινούργιων μορφών συλλογικότητας.

Αν ένα παιδί σας ρωτούσε γιατί συμβαίνουν όλα αυτά, τι θα του απαντούσατε και πως θα το καθησυχάζατε για το μέλλον;

Χρειαζόμαστε ακόμη αρκετό χρόνο για να καταλάβουμε πόσο δραματικά αλλάζει ο κόσμος που μέσα του μεγαλώσαμε. Μακάρι να είναι οι ποιητές που θα μιλήσουν πρώτοι.

Πότε ένας άνθρωπος πρέπει να αισθάνεται νικητής;

Τρέμω την αλαζονεία των νικητών. Ωστόσο, η ελπίδα της νίκης κινητοποιεί–ιδιαίτερα και πάντα τους ηττημένους. Στη «Νίκη», η Λούλα Αναγνωστάκη σε έναν σπαρακτικό μονόλογο αφήνει το πιο αδύναμο πρόσωπο του έργου, το πιο «ηττημένο», να ονειρευτεί και να σαγηνευτεί από μια «νίκη» όπου οι άνθρωποι θα ξαναβρεθούν ενωμένοι.

Ταυτότητα παράστασης: σκηνοθεσία: Βίκτωρ Αρδίττης, σκηνικά-κοστούμια: Αντώνης Δαγκλίδης, μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός, φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης, βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Ευθυμίου. Παίζουν: Προκόπης Αγαθοκλέους, Μαρία Κεχαγιόγλου, Ιωάννα Κολλιοπούλου, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Αργύρης Πανταζάρας, Ρένη Πιττακή, Γιώργος Συμεωνίδης.

Πληροφορίες: Νέα Σκηνή Νίκος Κούρκουλος–Εθνικό Θέατρο, Αγ. Κωνσταντίνου 22-24, Αθήνα.

ΓΙΩΡΓΟΣ Σ. ΚΟΥΛΟΥΒΑΡΗΣ