Υποκατάστατα γευμάτων στην απώλεια βάρους: βοηθούν πραγματικά;

upokatastasi-geumaton
ΔΕΥΤΕΡΑ, 12 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2018

Για πολλούς, τα υποκατάστατα γευμάτων αποτελούν μια εύκολη λύση για απώλεια βάρους. Τι γνώμη, όμως, έχουν οι ειδικοί; Η Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Μαρία Μαντζώρου, απαντά.

Το υπερβάλλον σωματικό βάρος αποτελεί ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας με όλο και περισσότερους ενήλικες και ανηλίκους να κατατάσσονται στις κλίμακες του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας. Ένας μεγάλος αριθμός ατόμων έχει προσπαθήσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του να χάσει βάρος, με διάφορους τρόπους. Ανά πάσα δεδομένη στιγμή έως το 50% των γυναικών ακολουθούν δίαιτα για απώλεια βάρους.

Διάφορα προγράμματα διατροφής έχουν μελετηθεί κατά καιρούς, ενώ ανορθόδοξοι τρόποι απώλειας βάρους κάνουν την εμφάνισή τους κατά καιρούς. Τον τελευταίο καιρό ακούγονται όλο και περισσότερο τα προγράμματα υποκατάστασης γευμάτων.

Τι είναι και πώς λειτουργούν;
Τα υποκατάστατα γευμάτων δεν είναι νέα ανακάλυψη. Στο εμπόριο υπάρχει πληθώρα τέτοιων προϊόντων, από διάφορες εταιρίες, με ποικιλία συστατικών και ισχυρισμών αποτελεσματικότητας. Μπορεί να είναι ροφήματα, σούπες ή μπάρες, τα οποία είναι μεριδοποιημένα και συνήθως περιέχουν 200-300 θερμίδες, αρκετές πρωτεΐνες και φυτικές ίνες, ώστε να μεγιστοποιούν το αίσθημα του κορεσμού. Συνήθως αντικαθιστούν 1 με 2 ημερήσια γεύματα, ώστε να μειωθούν οι ημερήσιες θερμίδες του προσλαμβάνει το άτομο στις 1200-1600 θερμίδες, για να υπάρξει απώλεια βάρους.

Η έρευνα δείχνει ότι τα υποκατάστατα γευμάτων έχουν αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα και αποτελούν για μερικούς ανθρώπους χρήσιμο βοήθημα στην απώλεια βάρους, όμως δεν έχουμε δεδομένα για χρήση τους εκτός μελετών, στην καθημερινότητα, όπου ο διαιτώμενος θα πρέπει να τα αγοράσει και να επισκεφτεί διαιτολόγο-διατροφολόγο και ιατρό.

Φυσικά, δεν αποτελούν υποκατάστατο της υγιεινής διατροφής και τακτικής άσκησης, ενώ για μακροπρόθεσμα αποτελέσματα απαραίτητη είναι η αλλαγή διατροφικών συνηθειών. Τα προγράμματα αυτά επιβάλλεται να επιβλέπονται από διαιτολόγο-διατροφολόγο και ιατρό, καθώς τα προϊόντα δεν είναι πλήρη σε θρεπτικά συστατικά και ενδέχεται πέρα από παρενέργειες να οδηγήσουν σε διατροφικές ελλείψεις, ενώ δεν ενδείκνυνται για όλους.

Η υποκατάσταση των γευμάτων δεν γίνεται να συνεχίζεται επ’ αόριστον. Είναι απαραίτητος ο «απογαλακτισμός» από τα υποκατάστατα γευμάτων, έτσι ώστε το άτομο να μάθει να τρέφεται σωστά, χωρίς χρήση υποκατάστατων. Ο διαιτώμενος θα πρέπει να μάθει να ετοιμάζει και να επιλέγει υγιεινά, θρεπτικά γεύματα και σνακ και να κινείται τακτικά.

Ποια είναι τα αρνητικά και τα θετικά των υποκατάστατων γευμάτων;
Από τη μία τα υποκατάστατα μπορούν να βοηθήσουν άτομα που δυσκολεύονται να μετριάσουν τις μερίδες τους και τις θερμίδες που προσλαμβάνουν ή δεν έχουν το χρόνο να ετοιμάσουν και να φάνε ένα γεύμα, ενώ είναι χορταστικά.

Από την άλλη, δεν προσφέρουν τα οφέλη υγείας που προσφέρουν τα τρόφιμα, ενώ όπως προαναφέρθηκε τα προϊόντα αυτά δεν είναι διατροφικά πλήρη με κίνδυνο να εμφανιστούν διατροφικές ελλείψεις. Επιπλέον, η χρήση τους δεν βοηθά στην εκμάθηση δεξιοτήτων για προσκόλληση σε μια υγιεινή διατροφή. Έτσι, είναι απαραίτητη η συμβουλή διαιτολόγου-διατροφολόγου, όχι μόνο για την ορθή χρήση των υποκαταστάτων, αλλά και για την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών.

Επίσης, το κόστος τους είναι αρκετά αυξημένο, ενώ η έλλειψη ποικιλίας μπορεί να οδηγήσει πολλά άτομα στο να εγκαταλείψει τη χρήση τους. Επιπροσθέτως, μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες σε άτομα με ηπατικές και νεφρικές νόσους, ενώ μπορεί να αλληλεπιδρούν με φαρμακευτική αγωγή και αντενδείκνυνται για άτομα με διατροφικές διαταραχές και θηλάζουσες. Μάλιστα, μερικές φορές τα προϊόντα αυτά πωλούνται από άτομα χωρίς επιστημονικές γνώσεις διατροφής, με τις συμβουλές που δίνονται κατά πάσα πιθανότητα να είναι μέρος του μάρκετινγκ της εταιρείας και να μην είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών.

Τέλος, ένα σημαντικό μειονέκτημα είναι ότι τα προϊόντα αυτά δεν υπόκεινται σε ελέγχους από τον ΕΟΦ. Όπως όλα τα συμπληρώματα διατροφής χρειάζονται απλά αριθμό γνωστοποίησης και όχι αριθμό κυκλοφορίας. Ο αριθμός γνωστοποίησης λαμβάνεται με τη συμπλήρωση μια ηλεκτρονικής φόρμας, χωρίς να χρειάζεται να ελεγχθεί το προϊόν, ούτε να αναγραφούν όλα τα συστατικά του! Μάλιστα, έλεγχος σε υποκατάστατα μιας εταιρείας βρέθηκε να περιέχουν σιβουτραμίνη, μια φαρμακευτική ουσία που βοηθά στην απώλεια βάρους, αλλά έχει απαγορευτεί στην Ευρώπη από το 2011, λόγω σοβαρών παρενεργειών, ενώ και σε άλλο ρόφημα βρέθηκαν δύο ουσίες που δεν είναι εγκεκριμένες για ανθρώπινη χρήση. Παράλληλα, δεν ελέγχονται ούτε και οι ισχυρισμοί που κάνουν ορισμένες εταιρείες για «καύση λίπους», «αποτοξίνωση» και άλλους, οι οποίοι δεν ισχύουν για κανένα τρόφιμο ή υποκατάστατο ή συμπλήρωμα.

Τι πρέπει να κάνουμε;
Για απώλεια βάρους αρκεί να τρώμε λιγότερες θερμίδες από αυτές που χρειαζόμαστε, ανεξαρτήτως σύνθεσης της διατροφής. Έτσι, λοιπόν, όλα τα προγράμματα διατροφής έχουν αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα, αρκεί να τηρείται το υποθερμιδικό πρόγραμμα. Τι γίνεται όμως μακροπρόθεσμα; Η έρευνα δείχνει ότι το βάρος συνήθως επανακτάται. Και αυτό γιατί οι διαιτώμενοι δεν αλλάζουν τρόπο ζωής και διατροφής!

Οι συστάσεις του National Institute for Health and Care Excellence (NICE) της Αγγλίας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα επιστημονικά δεδομένα, συστήνουν τις δίαιτες πολύ χαμηλών θερμίδων μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις (πχ. απώλεια βάρους προ εγχείρησης) για μικρό χρονικό διάστημα με τα άτομα να βρίσκονται υπό συνεχή παρακολούθηση.

Για μακροχρόνια απώλεια βάρους το NICE συστήνει εξατομικευμένες, διατροφικές αλλαγές, που οδηγούν σε απώλεια βάρους, με ευελιξία, χωρίς να χρησιμοποιούνται περιοριστικά και μη-ισορροπημένα προγράμματα διατροφής, καθώς δεν έχουν μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα και μπορεί να είναι επιβλαβή. Μάλιστα, η βελτίωση της διατροφής, ακόμη και αν δεν υπάρξει απώλεια σωματικού βάρους, είναι ευεργετική, καθώς επιφέρει οφέλη για την υγεία. Μην ξεχνάτε ότι η απώλεια βάρους προτείνεται με ρυθμό 600 γραμμάρια την εβδομάδα!

Αν επιλέξετε ένα τέτοιο πρόγραμμα μην ξεχνάτε ότι είναι απαραίτητο να συμβουλευτείτε τον ιατρό αν ενδείκνυται να το ξεκινήσετε, και να ζητήστε τη βοήθεια του διαιτολόγου-διατροφολόγου, ώστε να σας κατευθύνει στην κατάρτιση ενός εξατομικευμένου πλήρους προγράμματος διατροφής και να σας βοηθήσει στην σταδιακή αλλαγή διατροφικών συνηθειών.

Μαρία Μαντζώρου
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
www.diatrofi.gr