Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι ο πιο συχνός εφιάλτης παγκοσμίως είναι να χάνουμε τα δόντια μας. Τι σημαίνει αυτό, γιατί βλέπουμε εφιάλτες γενικότερα και τι μπορούμε να κάνουμε για έναν πιο ήρεμο ύπνο;

Ο ύπνος είναι μια απαραίτητη λειτουργία για τη σωματική και ψυχική μας υγεία, μας ξεκουράζει, επιδιοθρώνει μυς, ιστούς και πρωτεΐνες, δυναμώνει το ανοσοποιητικό και μας χαρίζει χρόνια ζωής. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι πάντα γαλήνιος και οι εφιάλτες είναι ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό. 

 Οι εφιάλτες αποτελούν μια ιδιαίτερη μορφή ονείρου που συνοδεύεται από έντονα συναισθήματα φόβου, άγχους ή απόγνωσης και συχνά μας ξυπνούν απότομα. Αν και είναι απόλυτα φυσιολογικό να εμφανίζονται περιστασιακά, κάποιοι εφιάλτες φαίνεται πως είναι πιο συχνοί και κοινοί σε ανθρώπους διαφορετικών πολιτισμών και ηλικιών.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Compare the Market Australia, που βασίζεται στις διαδικτυακές αναζητήσεις, ο πιο διαδεδομένος εφιάλτης παγκοσμίως είναι αυτός στον οποίο πέφτουν τα δόντια. Το συγκεκριμένο όνειρο καταγράφηκε ως το πιο συχνά αναζητούμενο σε 15 διαφορετικές χώρες, με την Αυστραλία να καταλαμβάνει την πρώτη θέση όσον αφορά τη συχνότητα: 30.382 μηνιαίες αναζητήσεις ανά 100.000 κατοίκους, την ίδια στιγμή που η Ελλάδα παρουσίασε 2.017 αναζητήσεις για το ίδιο πράγμα. Οι Ιταλοί αναζήτησαν περισσότερο τον όρο «εφιάλτης» (nightmare), οι Αυστραλοί αναζήτησαν περισσότερο τον όρο «κακό όνειρο» (bad dream), ενώ εκτός από τα δόντια, άλλοι κοινοί εφιάλτες, σύμφωνα με την έρευνα, αφορούν βία, αίσθημα πτώσης, πνιγμού και ότι κάποιος μας κυνηγάει. 

Αυτά τα στοιχεία δεν είναι μόνο ενδιαφέροντα στατιστικά – αποκαλύπτουν και κάτι βαθύτερο για την ανθρώπινη ψυχή.

Τι είναι οι εφιάλτες;
Οι εφιάλτες είναι ζωντανά, αρνητικά φορτισμένα όνειρα που προκαλούν ισχυρή συναισθηματική αντίδραση και συχνά οδηγούν σε αφύπνιση. Τυπικά εμφανίζονται στη φάση REM του ύπνου, όταν η δραστηριότητα του εγκεφάλου είναι πιο έντονη και τα όνειρα πιο ζωντανά. Αν και όλοι βλέπουν εφιάλτες κάποια στιγμή, μερικοί άνθρωποι τους βιώνουν συχνότερα. Στα παιδιά είναι πιο συνηθισμένοι, αλλά δεν λείπουν και από τους ενήλικες, ιδίως όταν υπάρχουν στρεσογόνοι παράγοντες ή ψυχολογικά ζητήματα.

Γιατί βλέπουμε εφιάλτες με δόντια που πέφτουν;
Το να πέφτουν τα δόντια στον ύπνο είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σύμβολα των ονείρων και έχει απασχολήσει αναλυτές και ψυχολόγους επί δεκαετίες. Πολλοί ειδικοί συμφωνούν ότι το όνειρο αυτό συνδέεται με το άγχος, την ανασφάλεια και την απώλεια ελέγχου. Κάποιοι ερμηνευτές ονείρων το συνδέουν με το φόβο της γήρανσης, με την ανησυχία για την εικόνα μας, ή με καταπιεσμένα αισθήματα ντροπής ή αδυναμίας. Από ψυχαναλυτικής σκοπιάς, ο Freud είχε υποστηρίξει ότι τέτοια όνειρα μπορεί να συνδέονται με υποσυνείδητες συγκρούσεις ή απωθημένες επιθυμίες. Στη σύγχρονη ψυχολογία, όμως, επικρατεί η άποψη ότι οι εφιάλτες γενικά αντανακλούν το καθημερινό μας στρες και τις εσωτερικές μας αγωνίες, χωρίς να απαιτούν συμβολική ερμηνεία.

Πώς δημιουργούνται οι εφιάλτες;
Οι εφιάλτες συχνά προκύπτουν όταν ο εγκέφαλος προσπαθεί να επεξεργαστεί δύσκολα ή τραυματικά βιώματα, συναισθήματα άγχους ή έντασης. Συγκεκριμένοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εφιάλτη περιλαμβάνουν σχετίζονται με στρες και άγχος, με κακή ποιότητα ύπνου ή διακοπτόμενο ύπνο, με τραυματικές εμπειρίες ή PTSD ή και με φάρμακα ή ουσίες που επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Πολλές φορές «ένοχος» είναι η κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών πριν τον ύπνο, ενώ και κάτι πιο απλό όπως η κατανάλωση λιπαρών τροφών πριν τον ύπνο, μπορεί να παίξει ρόλο. Οι τροφές αυτές διεγείρουν το πεπτικό, κάτι που οδηγεί σε αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος και του μεταβολικού ρυθμού, κάτι που μεταφράζεται σε υψηλότερο επίπεδο στρες. Αυτό οδηγεί σε αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του REM ύπνου και άρα αυξημένη πιθανότητα να δούμε εφιάλτη. 

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους εφιάλτες;
Καταρχάς να θυμάστε ότι οι περιστασιακοί εφιάλτες δεν αποτελούν αιτία ανησυχίας. Ωστόσο, αν επαναλαμβάνονται συχνά και επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου ή της καθημερινής ζωής, υπάρχουν τρόποι να τους αντιμετωπίσετε:

• Καλή υγιεινή ύπνου: Σταθερές ώρες ύπνου, αποφυγή καφεΐνης και οθονών πριν τον ύπνο, ήσυχο και σκοτεινό περιβάλλον
• Διαχείριση άγχους: Τεχνικές όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα ή η ψυχοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν
• Ημερολόγιο ύπνου ή ονείρων: Η καταγραφή των εφιαλτών μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση και αντιμετώπισή τους
• Συζήτηση με ειδικό: Σε περιπτώσεις συχνών ή έντονων εφιαλτών, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία ή η θεραπεία επανεπεξεργασίας εφιαλτών (imagery rehearsal therapy) έχει αποδειχθεί αποτελεσματική

Ο καθρέφτης του υποσυνειδήτου
Τα όνειρα και οι εφιάλτες αποτελούν έναν «καθρέφτη» του υποσυνειδήτου μας. Δεν μπορούμε να τα ελέγξουμε πλήρως, μπορούμε όμως να τα κατανοήσουμε κι αυτό από μόνο του είναι σημαντικό. Η συχνότητα του εφιάλτη με τα δόντια που πέφτουν δεν είναι τυχαία –μιλά για την παγκόσμια εμπειρία της ανθρώπινης ευαλωτότητας. Όταν αισθανόμαστε ότι χάνουμε τον έλεγχο ή φοβόμαστε για την εικόνα ή τη σταθερότητά μας, το μυαλό μας το μεταφράζει, συμβολικά, με αυτόν τον έντονο και παράξενα κοινό τρόπο, επιβεβαιώνοντας για ακόμη μια φορά πόσο όμοιοι είμαστε όλοι νομοτελειακά.

Ίσως, λοιπόν, ο πιο διάσημος εφιάλτης του κόσμου να είναι και ο πιο ανθρώπινος.

ΤΖΟΥΛΙΑ ΤΑΣΩΝΗ
[email protected]