Τα μάτια σας τσούζουν, κοκκινίζουν και τα νιώθετε ξηρά; Αν η απάντηση είναι ναι, τότε ίσως πάσχετε από ξηροφθαλμία, μια ασθένεια που αν διαγνωστεί έγκαιρα από τον οφθαλμίατρο, αντιμετωπίζεται πλήρως.

Εκατομμύρια χρόνια πριν, οι πρώτοι ζωντανοί οργανισμοί εγκατέλειψαν την θάλασσα και ξεκίνησαν να ζούνε στη στεριά. Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες για την επιβίωσή τους ήταν η ανάπτυξη του συστήματος παραγωγής δακρύων με κύριο σκοπό την ενυδάτωση της επιφάνειας των ματιών τους και τη διατήρηση της πολύτιμης όρασής τους.

Τα δάκρυα, που παράγονται συνεχώς από τους δακρυικούς αδένες και όχι μόνο όταν κλαίμε, παραμένουν για λίγο στην επιφάνεια του ματιού και μετά αποχετεύονται προς τη μύτη, μέσω των δακρυικών σημείων, που βρίσκονται στις άκρες των βλεφάρων.

Σήμερα το εξελιγμένο μας δακρυικό σύστημα υφίσταται πολλές αρνητικές επιδράσεις που διαταράσσουν τη λεπτή του ισορροπία, με αποτέλεσμα την ξηροφθαλμία, μία σοβαρή διαταραχή που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε μόνιμες βλάβες του επιπεφυκότα και του κερατοειδή και σε μείωση της οράσεως. Περίπου ένας στους πέντε ασθενείς που επισκέπτονται τον οφθαλμίατρό τους υποφέρουν από ξηροφθαλμία.

Ποιοι είναι οι συχνότεροι αιτιολογικοί παράγοντες της ξηροφθαλμίας;

-Η ελαττωμένη παραγωγή δακρύων με την πάροδο της ηλικίας

-Οι αραιοί βλεφαρισμοί (ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων)

-Ρευματικά ή άλλα συστηματικά νοσήματα, όπως για παράδειγμα η ρευματοειδής αρθρίτις, ο σακχαρώδης διαβήτης , οι νόσοι του θυροειδούς κ.ά.

-Δερματικά νοσήματα

-Ορμονικές μεταβολές (π.χ. εμμηνόπαυση)

-Νευρολογικές διαταραχές (π.χ. μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο)

-Ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων (π.χ. υπνωτικά, β-αναστολείς, αντισυλληπτικά).

-Κακή ή πλημμελής διατροφή

-Κλιματολογικές συνθήκες (π.χ. ξηρή ατμόσφαιρα σε σπίτια με κλιματιστικά, πτητικά καθαριστικά κλπ.).

-Περιβαλλοντική μόλυνση (π.χ. τρύπα του όζοντος, σκόνη, καυσαέρια)

«Οπτική» εργασία σε ηλεκτρονικό υπολογιστή (λόγω αραιών βλεφαρισμών).

Συμπτώματα

Η ξηροφθαλμία οφείλεται στην ανεπαρκή ενυδάτωση του οφθαλμού. Ο κερατοειδής και ο επιπεφυκότας δεν υγραίνονται επαρκώς με δακρυικό υγρό και ξηραίνονται, με αποτέλεσμα τη διαταραχή της ομαλής τους λειτουργίας και την εκδήλωση των ενοχλημάτων.

Όλοι καταλαβαίνουμε τι σημαίνει δάκρυ όταν κλαίμε ή όταν ένα ξένο σώμα μπει μέσα στο μάτι μας. Η παραγωγή των δακρύων όμως δεν είναι τόσο απλή υπόθεση. Αφορά ένα εξελιγμένο σύστημα που επιτελεί μία σειρά από σημαντικές λειτουργίες, με κύριο και τελικό στόχο να βλέπουμε καθαρά.

Ποια είναι τα σημαντικότερα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας;

-Αίσθημα ξηρότητας στα μάτια

-Αίσθημα άμμου ή γενικά ξένου σώματος

-Αίσθημα καύσου (κάψιμο στα μάτια)

-Αυξημένη ευαισθησία στο φως

-Υπερβολική παραγωγή δακρύων, σαν αντίδραση στη ξηρότητα (επιφορά)

-Αίσθημα κολλωδών βλεφάρων (βλέφαρα που κολλάνε στο μάτι κατά τους βλεφαρισμούς)

-Κουρασμένα μάτια.

Θεραπεία: Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω την ξηροφθαλμία;

Μέτρηση της ποσότητας των παραγομένων δακρύων με διηθητικό χαρτί(Schirmer’s test).

Ο πιο σημαντικός παράγοντας στη θεραπεία της ξηροφθαλμίας είναι ο εντοπισμός του αιτίου της ανεπαρκούς ενυδάτωσης και η αντιμετώπισή του.

Μερικές φορές αυτό δεν είναι εφικτό, γιατί η υπεύθυνη διαταραχή δεν μπορεί να θεραπευθεί. Στην ρευματοειδή αρθρίτιδα για παράδειγμα, μπορούμε να καταπολεμήσουμε τον πόνο και τη φλεγμονή, δεν μπορούμε όμως να θεραπεύσουμε την ίδια την νόσο. Σε άλλες περιπτώσεις δεν είναι δυνατό να απομακρυνθεί το αίτιο (όπως για παράδειγμα όταν αυτό είναι κάποιο απαραίτητο φάρμακο).

Παρόλα αυτά, στις προαναφερθείσες περιπτώσεις μπορούμε να περιορίσουμε τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας με τη χορήγηση τεχνητών δακρύων, ανακουφίζοντας τους ασθενείς από τα συμπτώματα.

Ο οφθαλμίατρος μπορεί να επιλέξει μέσα από μία μεγάλη ποικιλία τεχνητών (υποκατάστατων) δακρύων και να χορηγήσει το καλύτερο για την περίπτωση. Τα τεχνητά δάκρυα αποτελούνται κυρίως από νερό και ένα παράγοντα, ο οποίος χρησιμοποιείται για να εξασφαλισθεί καλύτερη προσκόλληση και μακρύτερη παραμονή τους στην επιφάνεια του ματιού.

Σε πιο προχωρημένες καταστάσεις μπορεί να χρειαστεί προσωρινό ή και μόνιμο κλείσιμο των δακρυικών σημείων, έτσι ώστε να μην αποχετεύεται το δάκρυ και να παραμένει περισσότερο χρόνο στον οφθαλμό.

Τι μπορεί να συμβεί εάν η ξηροφθαλμία δεν αντιμετωπιστεί;

Στην αρχή επιτείνονται τα συμπτώματα. Το αίσθημα ξένου σώματος και η αίσθηση ξηρότητας στα μάτια επιδεινώνονται και στη συνέχεια εξελίσσονται σε πόνο και αίσθημα καύσου (κάψιμο). Τα μάτια είναι σχεδόν συνέχεια κόκκινα, ενώ κατά το ξύπνημα παρουσιάζεται δυσκολία στο άνοιγμα των βλεφάρων.

Εκτός από αυτά τα υποκειμενικά ενοχλήματα, μπορεί να τραυματιστούν οι ευαίσθητες στιβάδες της επιφάνειας του ματιού. Η ανεπαρκής ενυδάτωση του κερατοειδή και του επιπεφυκότα οδηγούν σε ξηρότητα του οφθαλμού, με αρχικά ήπιες αλλοιώσεις στα επιφανειακά στρώματα του κερατοειδή και του επιπεφυκότα. Σε σοβαρές περιπτώσεις όμως, ο κερατοειδής μπορεί να χάσει τη διαφάνειά του και να θολώσει ελαττώνοντας την όραση. Για το λόγο αυτό θα πρέπει πάντοτε να αναγνωρίζετε τα προειδοποιητικά συμπτώματα της ξηροφθαλμίας και να απευθύνεστε στον οφθαλμίατρο σας

Από το Γεώργιο Νέο, Οφθαλμίατρο και επιστημονικό συνεργάτη του www.iator.gr